Aby w sposób możliwie najprostszy określić zjawisko hejtu w internecie, posłużę się definicją zawartą na portalu Wikipedia:
„Hejt internetowy – zjawisko społeczne o charakterze poniżającym, obserwowane w środowisku Internetu (portale społecznościowe, komentarze pod artykułami
w serwisach informacyjnych, komunikatory Internetowe etc.). Według słownika języka polskiego jest to obraźliwy i zwykle agresywny komentarz internetowy lub mówienie w sposób wrogi i agresywny na jakiś temat lub o jakiejś osobie”.
Skutki hejtu mogą być bardzo dotkliwe dla osób nim dotkniętych. Pomijając osobiste, traumatyczne przeżycia, hejt może wywołać również konsekwencje typowo ekonomiczne, takie jak np. spowodowana naruszeniem dóbr osobistych przedsiębiorcy utrata kontrahentów, a co za tym idzie – problemy finansowe, lub nawet upadłość firmy.
Należy odróżnić sposoby reakcji na hejt na płaszczyźnie karnoprawnej od reakcji na płaszczyźnie cywilnoprawnej.
Prawo karne
W rozumieniu prawa karnego czyny, nazwijmy je roboczo „hejterskie”, w zależności od ich charakteru oraz stopnia intensyfikacji, mogą wypełniać znamiona kilku przestępstw. Należy tu wymienić przestępstwa:
- 212 k.k. (zniesławienie)
§ 1. Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności,podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
§ 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 za pomocą środków masowego komunikowania,podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
(…)
Przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego
2. 216 k.k. (zniewaga)
§ 1. Kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
§ 2. Kto znieważa inną osobę za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
(…)
Przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego
Hejt może przybrać również postać uporczywego nękania (tzw. stalkingu) lub kradzieży tożsamości. Jest to czyn określony w art. 190a k.k.
3) 190a k.k. (Uporczywe nękanie)
§ 1. Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby dla niej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek, inne jej dane osobowe lub inne dane, za pomocą których jest ona publicznie identyfikowana, przez co wyrządza jej szkodę majątkową lub osobistą.
§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 15.
W pierwszych dwóch przypadkach pokrzywdzony samodzielnie wnosi do sądu akt oskarżenia. W przypadku trzecim organy ściganie podejmują działanie na wniosek pokrzywdzonego. We wszystkich przypadkach duże znaczenie ma odpowiednie zabezpieczenie materiału dowodowego, w tym również zwrócenie się do administratorów stron lub portali internetowych o podjęcie odpowiednich działań. Możliwe jest również notarialne zabezpieczenie dowodów poprzez sporządzenie protokołu z otwarcia strony internetowej przez notariusza. Część działań pokrzywdzony może podjąć samodzielnie, część (np. zabezpieczenie adresu IP sprawcy) podejmuje Policja.
Prawo cywilne.
Jeżeli natomiast chodzi o kwestie cywilnoprawne, ofiara hejtu może dochodzić swoich roszczeń przede wszystkim na gruncie art. 24 i 24 k.c., dotyczących naruszenia dóbr osobistych.
Art. 23. (Dobra osobiste człowieka)
Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.
Art. 24. k.c.
§ 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego albo zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
§ 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
§ 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.
Występując do sądu z pozwem może żądać, przykładowo:
- zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę;
- usunięcia obraźliwych treści;
- sprostowania fałszywych informacji;
- zaprzestania dalszych naruszeń;
- przeprosin;
- przekazania określonej kwoty na cel społeczny.
Również w tym przypadku właściwe zabezpieczenie materiału dowodowego odgrywa bardzo dużą rolę. Konieczna jest także odpowiednia ocena skali naruszenia dóbr osobistych oraz właściwe określenie wysokości żądanego zadośćuczynienia. Wprawdzie w sprawach tego typu wysokość zasądzanych tytułem zadośćuczynienia kwot sukcesywnie rośnie, jednak dochodzona kwota musi być kwotą realną, znajdującą oparcie w aktualnym orzecznictwie.
Michał Kleszcz, radca prawny
